Unutulmaya yüz tutmuş “Geleneksel El Sanatlarımızdan” olan Bartın İşi Tel Kırma el sanatı 18. YY’dan günümüze ulaşan el sanatlarımızdan biridir. Tel Kırma, dokuma siyah veya beyaz tül üzerine gümüş tel işlenerek yapılan bir el sanatıdır. Bartın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından 2004 yılında “Bartın İşi Tel kırma” olarak Coğrafi İşaret tescil belgesi alınmıştır. Beyaz işi basit nakış iğneleri, Türk İşi desenleri işlemeye uygundur. Bakır, altın veya gümüş tel kullanılabilir.
Oda takımlarından masa örtülerine, panolardan, portre, çiçek ve motifli tablolara kadar birçok alanda Bartın’da yaygın olarak üretilen el sanatımızdır.
Unutulmaya yüz tutmuş “Geleneksel El Sanatlarımızdan” olan Tel Sarma Coğrafi İşaret Tescil Belgeli sanatlarımızdan biridir. Bartın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından 2022 yılında “Bartın İşi Tel Sarma” olarak Coğrafi İşaret tescil belgesi alınmıştır. Evlilik hazırlığındaki genç kızlar çeyizlerine, Tel Kakma (Tel Sarma) tekniği ile yapılmış; içine aile ya da düğün resimlerini koyabilecekleri bir pano işlerler, düğünden sonra bu panoyu evlerine asarlarmış. Tel kakma (Tel Sarma) tel kırmadan farklı olarak çizilerek işlenir. Beyaz iş, basit nakış iğneleri, Türk işi desenleri işlemeye uygundur. Bakır, altın veya gümüş tel kullanılabilir. İşleme, basit nakış iğne teknikleri ile süslemeler yapılarak zenginleştirilir. Tel iğnesinin geçebildiği her türlü düz dokuma kumaşa işleme yapılabilir. Yöremizde hala yaşatılmaktadır.
Kurucaşile ilçemizde yaklaşık 200 yıllık geleneğe sahip olan Somut Olmayan Kültürel Mirasımız “Taş Sac” Bartın Ticaret ve Sanayi Odasının başvurusu sonucunda Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “Kurucaşile Taş Sac” adıyla Menşe adı kategorisinde Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescillenmiştir. (Menşe adı nedir: Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya istisnai durumlarda ülkeden kaynaklanan, tüm veya esas özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğal ve beşerî unsurlardan alan, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümü bu coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşen ürünleri tanımlayan adlar menşe adıdır. Menşe adları sadece ait oldukları coğrafi bölgede üretilirler. Çünkü ürün, niteliklerini ancak ait olduğu yöre içinde üretildiği takdirde kazanabilir.(kaynak: https://www.turkpatent.gov.tr, 2021))
Taş sac %40’ ı kil, %60’ ı cam karışımı olan özel bir yapıya sahip taştan yapılmaktadır.
Günde en fazla 2 tane taş sacın yapılabildiği, sabır ve emek isteyen Taş sac dağdaki kayalıklardan pergel, muş (çivi) gibi çeşitli aletlerle koparılıp, ustasının sırtında dağdan indirilerek, atölyeye getirilir ve son şeklini ustanın elinden alır. Son şekli verilen taşın neminin alınması için ağır ateşte kurutulup, yağlanarak kullanıma hazır hale getirilmektedir.
Taşın büyük zorluklarla çıkarıldığı, çıkarıldığı sırada taşın kırılma riski bulunduğundan dolayı yapımında dikkatli olmak büyük önem arz eder. Taş sacların temizliğini yaparken kesinlikle su ile temasta bulunulmaması gereklidir. Kullanma işlemi bittiğinde nemli bez ile silinmek suretiyle temizliği yapılmalıdır.
Kullanım alanları; yufka, bazlama, ekmek pişirmek için kullanımının yanında et ve balık pişirmek için tava ve ızgara olarak da kullanılmaktadır.
Bartın’da tarihi 150 yıl öncesine dayanan İpek Koza Levha Yapımı İlimizin unutulmaya yüz tutmuş el sanatlarından biri olarak günümüzde gelin el çiçeği, gelin tacı, sehpa süslemeleri, takı ve fotoğraflı tablolar gibi varyantlarıyla yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Unutulmaya yüz tutmuş “Geleneksel El Sanatlarımızdan” olan Mısır Soymuğundan Hasır Örücülüğünün geçmişi uzun yıllara dayanmaktadır.
Yöremizde coğrafi koşulların da etkisiyle hasırın ana maddesini oluşturan mısır koçanlarından birbirinden farklı ürünler üretilmektedir. Mısır koçanlarının ayıklanarak güneşte örtü üzerinde sererek kurutulmasıyla elde edilen mısır soymuğu saç örgü şeklinde uzun zincirler haline getirilir.
Örülen zincir temizlenerek modele göre çivi çakılmış kalıplara gerildikten sonra zincirler birbirine geçirilerek tığa benzeyen “biz” adlı aletle sıkıştırılarak örülür. Örme işlemi bittikten sonra kalıptan çıkartılır.Hasır örgüyle masa, sandalye, ekmek sepeti, çanta, terlik, duvar panoları, beşik gibi birçok dekor ürünü yapılmaktadır.
Tarihi, 17.yy’a dayanan ağaç oymacılığı, Amasra ilçesinde günümüzde de sürdürülmektedir. Amasra’da Çekiciler Sokağı’nda Ihlamur, Şimşir, Dişbudak, Ceviz, Kiraz ve Kızılağaç gibi ağaçlar kullanılarak yapılan çerez takımları, isimlik, anahtarlık, resimlik, Ayetler ve güzel sözler yazılı levhalar, leylek, kuş vb. hayvan figürleri ile kaşağı gibi eşyalar yapılarak satılmaktadır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde, Amasra halkının dağlardan kestikleri Şimşir ve Ihlamur ağaçlarından yaptıkları oyma-işleme ağaç eşyaları satarak geçimlerini sürdürdüklerini yazmaktadır.
Cam Altı Resmi, kâğıt üzerine çizilen desenin cam üzerine çizilmesi ve çizimden sonra boyalanması ile oluşturulan resimdir. Özellikle ince cam üzerine resim yapılmak istendiğinde çizim sırasında camın kırılmaması için çok özen gösterilmesi gerekmektedir. Çok sabır isteyen, zorlu ve zahmetli bir el sanatıdır. Bartın’ın tarihi evlerinde Cam altı resimler yaygın olarak bulunmaktadır.
Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş bu sanatın yaşatılması için çalışmalar yapılmaktadır.
Bartın'ın geçmişten günümüze ulaşan en eski kültürel unsurlarından biri de "Gaba Yazma" dır. Yöreye hasve yalnızca ilimizde kullanılan "Gaba Yazma" ismiyle bilinen yazma yörede "kadınların mantosu" olarak ifade edilir. Yerel kadın giysilerinin ayrılmaz ve tamamlayıcı parçasıdır.
Geçmişte kalıp baskılarla yapılan gaba yazmamızı bölgeye özgü kılan özellikleri; Siyah renk üzerine büyük dallı çiçek desenli olması ile ebat olarak genellikle dikdörtgen oluşudur.